سندرم نظام کاست سازمانی

” سندرم نظام کاست سازمانی”

(Caste System: The Anointed and the Untouchables)

هین سخن تازه بگو تا دو جهان تازه شود
وارهد از حد جهان، بی حد و اندازه شـود
خاک سیه بر سر او کز دم تـو تـازه نشـد
یا همگی رنگ شودیا همـه آوازه شـود
“مولانا”

کاست (Caste)، مشتق از اصطلاح پرتقالى ‘کاستا’ (Casta) به معناى نژاد، تبار و اصل است که براى اولین بار در قرن شانزدهم در مورد نظام موجود جامعه هند به‌کار رفته است.

فرهنگ لغت، واژه‎ ی کاست را به معنای نژاد تعریف می‎کند. نظام کاست نوعی نظام اجتماعی است که در ساختارهای سازمانی نیز دیده می‎شود. در این سیستم افراد نمی‎توانند به رتبه‎ های دیگر و بالاتر ارتقاء یابند و مزایا بر اساس نقش‎ های انتسابی توزیع می‎شود.
برخی سازمان ها نیز دارای ساختار و نظامی غیر‌ رسمی و در سایه هستند که مبتنی بر جنبه ‎های خاص جایگاه اجتماعی یا حرفه‎ای افراد شکل گرفته است، چیزی که غالب افراد از آن مطلع اما از صحبت در خصوص آن امتناع می‎ ورزند.

👩🏻‍⚕️👨‍⚕️برای مثال بیمارستان‌ ها به عنوان یک سازمان، اغلب دارای ساختار های کاستی سفت و سخت هستند، که در آن پزشکان در راس هرم، پرستاران در طبقه بعدی و پائین ‎تر، و دیگر طبقات مختص افراد فاقد تخصص درمانی و بهیاری است که در سطوح زیرین جای می‎گیرند.
دانشگاه ‎ها و دیگر مراکز تحقیقاتی و دانش بنیان نیز به طور دقیق جایگاه‎ها را تعریف می‎کنند.

البته این کاست‎ ها هرگز در چارت رسمی سازمانی منعکس نمی ‎شوند، با این حال رفتار جمعی سازمان غالبا تحت تسلط آنها است. نظام‎ های کاست معمولاً مرز و حد و حدودی غیر رسمی و نامرئی به وجود می‎ آورند، که موجب تقویت نفاق و جناح‌ گرایی شده، و هزینه مرتفع ساختن نیازهای شخصی و اجتماعی و سیاسی آنها بر سازمان و رده ‎های پایین سازمان تحمیل می ‎شود.

در این نظام مزایای اجتماعی بر اساس نقش‌های انتسابی توزیع می‌شود. در نظام کاسْت، افراد عضو در رتبه‌های مختلف، حق گذر به رتبه‌های دیگر را ندارند و باید شرایط ویژه‌ای را در رفتار و اعمال خود و رابطه با اعضای رتبه‌های دیگر رعایت کنند.

😔 کاست ، انتساب‌سالاری است و ضدّ شایسته‌سالاری است.

🔱تفاوت کاست و نظام طبقاتی:

شخصی که در یک کاست ویژه به دنیا می آید، باید سراسر عمر خود را در همان کاست بگذراند، از آنجا که ورود میان کاست های گوناگون ممنوع است، هیچ راهی برای انسان وجود ندارد که از کاست تعیین شده خود پا فراتر بگذارد.

نظام طبقاتی در برابر نظام کاست، نظام بازتری است؛ زیرا در نظام طبقاتی، با انتقال فرد از یک طبقه به طبقه دیگر، به وسیله حکومت، دین یا فرهنگ مخالفت نمی شود حرکت صعودی، سخت کوشی و نزدیک شدن به عضو طبقات بالاتر، در نظام طبقاتی امکان پذیر است در حالی که در نظام کاستی چنین کاری غیر ممکن است.

🇮🇷 راهکار مبارزه با کاست:

آتش کاست، قوم گرایی و تبعیض نژادی، فقط با اجرای افکار دانشمندان، صدور اطلاعیه های جهانی حقوق بشر و قطعنامه‏ های بین المللی خاموش نمی‏ شود، بلکه بر اساس واقعیت‏ها و الگوهای تاریخی، راه نجات بشر از آسیب‏های نژادپرستی، زنده ساختن مفاهیم اخلاقی، ارزشی و انسانی است و راه مبارزه با تبعیض، احیای هویت اصل انسانی و فطری، در قالب دین و خدا باوری است.

🖊سخن آخر

مبارزه با کاست و ضدنژادپرستی نمی‌تواند از طریق موعظه صرفاً اومانیستی پیش برود، چه این موعظه سکولار باشد چه دینی ، ما به مبارزه‌ای سیاسی برای تغییر شکل ساختارهایی که شرایط را برای ظهور کاست و نژادپرستی فراهم می‌کنند و از آن شرایط برای بازتولید خود استفاده می‌کنند نیازمندیم.

نظام شایسته‌گرا که در آن ارتقاء و استخدام کارمندان و کارگران دولت بر مبنای توانایی‌ها و مهارت‌های آنان و نه بر مبنای ارتباطات سیاسی‌شان و سیستم تاراج باشد کمک شایانی در حل این سندرم سازمانی خواهد داشت.